Tomkaal sungin paak hong palh in
a paak laitak in hoih mahmah aa
ahih hang in tomkaal sungin
a hoihna teng bei ziau hi
hih leitung ah tawmkaal sungin
a mawkna suak lel hi.
Tg. Zomi Muang (USA)
 
Galkhua dak leng, Zogam kuam aw,
Ken hong ngai lua vengh.

Lungzuan huai se e maw, kapianna vangkhua kisung diamdiam nuai-a om,

Tunnu Zogam tualnuam-ah phualva namcin vabang pilna dingin
Hawmsiam vaimang te'n vabang hong patsakna,
Siamsin muibang peei-in sai ve ni!

Gamkhisa'n zong vatat na'ng khuamkuam akhual bangin

Khangsawn ading khual dih ve ni!
Tuibang cimmawh lai-ahna, vabang pilmawh kaduang hong zen
Buh-al khuan akhuang lai, khangthei lawhmawh na lua,
Pianna vangkhua sing tawh tanbang kim nading
Banzal zatsuan kilen in, lailung khaubang hual khawm leuliau a,
Hanlung ciam khawm ve ni!


Singzang Khaino
 
Saizang khuapi pen tangkhua kici a, kumpi ulian mipil misiam tampi khankhakna zong kici hi. Ahizong kei theih khak na ciang-ah Saizang khuapi tangthu, Saizang mite zat ngeina leh Saizangta mipil misiamte tangthute laibu a akibawl, Zolai, Kawllai, Manglai a akigelh pen tawm tuak lai mahmah hi.

Midang te’n mipil cih pen laitan bek cihna hi lo a, akhansung in thuthak bangzah mukhia, laibu bangzah gelh khia cih tawh na gen uh hi. Khangthu/Tangthu khat peuh zong atu ata khang-ah kamdawn peuh tawh kinawsiat sang, laibu laimal mah tawh kiciapteh pen thupi nasa zaw uh hi.


Tua teng ka ngaihsut ciangin Saizang khua tawh kisai laibu in bangzah kigelh khin hiam cih leh Saizang tate gelh laibu bangzah om hiam cih hong om a, athei kha khat peuh in hong pulak nading deihna tawh hih lai agelh kahihi.


Athulu Na Khawhsa na kham nuam hiam?
Agelh Sia Steven Gin Do Nang

Catechrist, Church of Holy Rosemary

Saizang Khuappi
Laiman kum Kigelh lo
Laibu man 2002 kum Christmas letsong
Laibu phacia 4” X 6.5”, Laimai (24)
Laibu bawlna Liaterature & Religious Publication

Diocesan Pastoral Center, Kalaymyo
sia_nang

Sia Gin Do Nang

Hih laibu thukong honna sungah G. Lian Thang (Editor of Herald, Diocesan Pastoral Center, Kalaymyo) in “laibu hoih namnih om a, khat pen atuamna, alaidal leh alaibu mahmah etlawm in deih huai hi. Ahizong in asung thute hoih kei leh tua laibu aleite leh asimte adingin phattuamna om lo hi. Khat pen atuamna, alaidal, alaimai leh abu hoih khol lo napi in asung athute hoih hi. Hih laibu pen anihna pawl hi.” acih mah bangin hih laibu pen neu mahmah leh amel aci ahoih loh hangin asung a thute pen Saizang khuapi, khuazangbup theih ding leh zuih ding, Saizang khua ading akisam mahmah i kiim i paam kepsiam nadan leh tua teng i sepna hang a ih ngah ding hamphatnate kigelh hi.

Laibu gelhpa, Sia Gin Do Nang in athupatna ah
“sumzian kisam lo, gamdang huhna, kumpi huhna kisam lo, thagui thatang bei a sep zong akul lo, khawhsa kham nadingin zuih ding thukhun kong pulak hi” ci-in anuai-a bangin thulupi (10) tawh kicingtak in kigelh hi.
1. Leitung piancilna
2. Antungte ading akisam tui leh leihoih koi pan kingah
3. Saizang inn (700) val kipha ngei
4. Gamhalna
5. Ngaihsut phatding
6. Keel-an lakdan
7. Theiphung haiphung hah un
8. Ninpa pan an
9. Khuazangbup thu tangkona
10. Khantoh nang

Ciapsakna

(A)Athulu: Gamhalna, laimai 11
“Gankhawi pawlkhat te in gamhal leng lono po baih zaw in asel zong hoih zaw ahih manin gan an om zaw ci uh hi.

Ganhing pawlkhat in khuahun zui in a annek zong laih thei uh hi. Tuklai in lono hing dikdek ne a: nacincin, na hawlsuk, na hawltoh sangin khal lai a gampa keu leh nahthel bel ne a, na giah pen tuklai sangin na gante na thauzaw thei lai hi. Gamhal ta kei le hang ahun hong cin ciangin ataang leh abul-ah hong sel veve ding hi. Gampakeu leh nahthel teng haltum mang khin le hang, gan anding lawlawse omlo zaw ding hi. Mi atamzaw in gankhawi sangin lokhawh mah tawh nungta zaw ahih manin gan anding ngaihsutna tawh gamhal ding kilawm lo hi.”


(B)Athulu: Ngaihsut phatding, laimai 14
“Leitung mipil ulian leh biakna makaite in kiim leh paam kepsiam nadingin ih kiim ih paam a om singkung lopa ganhingte tawh kilem nading hong tangko ko hi. Mihingte in amau angsung bek akhualna hangin kilemlohna, khuahun kilumletna, kisiatna te hong tung ahihi. Mihingte ading akhuan azi(human rights)a om mah bangin ganhing singkungte zong akhuan azi piak kul hi.

Khanglui lai pupate in mun leh gam pen dawi a hi. Dawi in kem hi ci’n upna nei ahih manin gamsung a om singkun lopa leh ganhingte amawkna in susia nuam lo uh hi. Singkung liante bang aphuh uh ciangin hih sing keiphuh hi lo hi, kek khak hi acihnopna ung aphuhna tungah suang bek khat ta kikoih se uh hi.”


Hih laibu pen Sia Steven Gin Do Nang in khua leh tui ading deihsakn tampi tawh, 2002 kum Christmas letsong ci-in, amawkna a ahawmkhiat hi. Tulaitak leh mailam-ah ih buaipih tohtoh lai ding Leitung hong Lum Seemsemna leh Khuahun Kilumlehna pen Sia Gin Nang in khua le tui ading vainatak tawh amongkhat hong ciamsak hi. Ahizong thu konghonna sungah G. Lian Thang in “ Tua laibu aleite leh asimte in asung a ki at(gelh) bangin zui kei leh bangmah phattuamna om tuan lo hi” acih mah bangin amawkna a kingah thumaphate ih zuih zawh leh ih zuih zawh loh ki et kik phatphat ding hi.

Athulu Saizang Tuiphum Pawlpi, Diamond Jubilee leh

Biakinn Konghon Pawi
Laibu bawl committee Pa Hau Khaw Pau(Editor)

Pa Suang Khan Thang(President)

Pa Khup Khan Mung(Secretary)
Tangthu kan Pa Suan Kam

Pa Pau Pum Lian

Pa Awn Sian Pau
Laiman kum Kigelh lo
Laibu man Biakinn Konghon Pawi letsong
Laibu phacia 5.5” X 8”, Laimai (303)
Laibu bawlna Yangon
tuiphum_jubilee

Diamond Jubilee

Tuiphum Pawlpi thu teng bek hi lo in, tangthu kante hanciamna tawh Saizang khua tangthu leh Saizang khua-ah pawlpi tuamtuam hong tun nadi thute zong kigelh hi. Pasian thupha ngah Saizang khuami kumpi ulian mipil misiamte tangthute zong kikaikhawm in, lungdam kohna in laibu sungah kipulak lai hi. Tua ban-ah (1)Tonthu, (2)Gal-aih sa-aih, (3)Tangza aih thu, (4)Sawm, (6)Pusa biakna, (7)Pupa ngeina, (8)Zoinn minlawnate cih bangin khanglui ngeina tawh kisai theihhuai thu atuamtuam zong kihel hi.
Hih laibu sungah thulupi (38) tawh Saizang Tuiphum Pawlpi tangthu, Jubilee late tangthu, Saizang khua tangthu leh khanglui pupa ngeina te kicingtakin kigelh in, tua teng bek tham lo appendix sungah Saizang khualim, Saizang gamlim, Saizang gam munmin gammin tuamtuam, Saizang khua innlusi min leh Tedim township sung a khuate min zong kibehlap thuah lai hi.

Ciapsakna

(A)Athulu: Saizang khualim, vengmin telgenna, laimai 268
“Saizang khuamin kivawh cilna in gamsai pona mun zang teng ‘Gamsai Zang’ pan ‘Saizang’ akici suak hi naci uh hi. Amun pen nidang siguina khuabup Khanpi(Hanpi) leh ‘khuul (or) keel ip’ khangsiah teng ci uh hi. Tuma kum 50 lai in Zanglai veng kici a, tutaktak in ateeng om nawn lo hi. Pu Thawmte veeng Pu Mang Sum-te teenna santak teng hih tuak pha diak hi.

Saizang khua veeng min sungah Teising golpi khat pona zang a teengte ‘Teizang veeng’ kici pah hi. Tua mah bangin ‘Sihtui’ tuinak ne a, agei munzang a teengte peuhmah ‘sihtui’ min vom in ‘Sihzang veeng’ kici a tudong in tua mite, tua veeng tegel a teengte in kengsuak uh hi naci uh hi. Saizang khua-ah veeng min leh mun min kigawm vekpi(40)val om hi. Hunkhat lai in inn(800) pan (900) dong kipha ngei ci uh hi.”


(B)Tonh thu: laimai 203 - 204
“Zomite ih kiteen limlim in ‘kha hual’ ci-in ‘akmit etna’ in innkuankim ading ak khat ciat agawh ban-ah, zi nei thak (pasal) ading aklui khat, mothak min in akpi ahih kei leh aklaa khat go uh hi. Tua ak nihte pen nupa thakte tawh kisai nungsang a piangding thute amit en in dawisa pa’n genkhol thei hi kici hi. A ak gawhte uh ahuankhit ciangin amothak min a, agawh akpi/aklaa pen bel amit en in, apumbup in asungte(mothaknu nu le pate)pia uh hi. Mothak pen anu apate tawh tua ni kimusak lo in, azing ciang dong zehtang hi. Nidangin mothakte in apasalte inn-ah an zong ne pah ngam lo kici hi. Tua hih manin mothaknu pen tua ‘akmit etni’ zan anu apate kiang lah ciah thei lo, ama lawmte kiang lah anne laplap pah ngam lo ahih manin zan khuavak gilkial in ihmu thei lo kici hi.

Nupa kiteen zawh kum tam simsim a, tampi nei-in tuuk-an khal-an kicing aneih uh ciangin ‘akmit et’ bek tawh picing nawn lo in, khangluite neih leh lam, gawh leh lup, kidemna lah hisi, nupate ‘kha hualna’ lah ahisi,
Tonh dingin sam lai hi. Tonh ih cih pen i pu i pate upna-ah numei simna ci-in asih khit uh ciangin akha uh vantung gam-ah nupa bang a, om theih hang ‘kha hualna’ ahihi. Azenzen in azi si in, apasal in zikik nei phial tase le zong, a tonh thuah kei nak leh pasal asih teh akha uh azi masa tawh kigawm zaw veve ding, nupakop hi zaw veve ding cih upna kinei hi.”

Hih laibu pen Saizang khuapi pan akibawl laibu teng lak pan Saizang khupi tangthu ahizong, Saizang ngeina thu ahizong, akicing pen khat hi ding hi. Tuciangciang hih laibu sang acingzaw kibawlthuah zo nai lo ahih manin ei mau mahmah leh Saizang khuapi tangthu kan nuam te adingin akicingpen leh amuanhuaipen laibu khat hiding hi.

Thukhupna

Tulian in kakhut sungah Saizang khua tawh kisai himhim pen Sia Gin Do Nang gelh leh Tuiphum Pawlpi Jubilee laibu tegel bek mah om phot hi. 2005 pawl in Br. Zo Khan Mung (tun Fr Zo Khan Mung)laibu khat gelh/bawl ngei a, tun ka koihna thei nawn lo kahih manin hong suaksak thei lo hi.

Col Dal Za Kam in Tan VII akahlai a mangmatna tungtawn in 1952 kum ciang
‘My Conviction’cih laibu hong gelh kici hi. 1964 kum pawl in Saizang Khangno Nasem Pawlpi (Youth Labour Association) te’n zong Laitai khat kumli sung hawm ngei kici hi.

Saizang khuapi pan hi teng bek hi liang lo ding a, adang tuamtuam zong om lai ding cih leh, adang anei leh athei khat peuh hong pulak ding lunggulhna tawh,


Tg. Pau Lam Langh
“Late is better than never”
 
Posted by Augustine Tual Sian Piang on March 11, 2010
1) Saizang tate’n Tan 10 zawhna di leh Siate panpih zia di
Tumasiah Ih khua pan in Ih pu ih pa te napil in kumpinasem Ulian, thunei, zanei, mipil, misiam tampi na om ahihman in ih Zomi pih te in Mipil, Misiam leh Ulian te’ khua ci in hong zahtak in ei zong ih angtang mahmah hi. Ahizong in tulam ciang in mipil, misiam, thunei, zanei om di cih thadah tan 10 na leng kipal lah mahmah ta hi. Apal zo sunsun te lah aki ong mialmial bek hi in distinction ngah ki om meel lo hi. Kawlgam pilna (ynma&;pepf) in bangmah hi kei ih cih saap hang in tan 10 zawh leh zawh loh in ih nuntaakna tampi hong ki lamdang sak hi. Tan 10 paal sat zo kei leng ih gam ah nuntaakna di haksa tuamtuam mahmah hi. Tuh ahihman in Saizang tate in atawm pen tan 10 zo di cih ngimna tawh nasep di khat kong pulaak nuam hi. Tan 10 ih zawh na di in, Sang naupang te hanciamna bek tham lo in Laihilh Siate tung zong tampi ki nga hi. (Siate ih cih ciang in Kumpi nasem Sia te bek cihna hipah lo a, apua lam a laihilh tuition Siate zong cihna ahihi.)
AugustinePiang


Kei ngaihsutna mawkmawk khat ah, Khuapan in tan 9, 10 Siate Yangon ah sam in tuition kah sak leng cih thu hi. Banghang hiamcih leh Yangon khawng a Siate in lai ahilh uh ciang, lai theih nadi bek tham lo in koi ci phi leng mark ki ngah cih zah dong in hilh uh hi. Ih theihsa mah bang in lai tampi phi leng a ki ong hi lo a, mark piak dan tawh ki tuak in phi leng bek ki ong in, mark tampi ngahna tung tawn in distinction zong aki ngah a hi hi. Tuh ahihman in ih Siate mahmah in hong hilh di uh subject te teelcian ban ah mark piak dan tawh kituak a laiphi theihna di zong hong hilhcian di uh thupi hi. Tuh hileh sang naupang te zong tan 10 zo hong tam ban ah distinction ngah zong hong tam tuam di hi cih ka lam en hi. Hihbang ahih theih na di in Siate khuakhaal sangkhak sung in tuition kah sak leng hoih mahmah di hi. Tuban ah Sia te adi in Fund khat nei in, a khasum ban vuah khuapih te cikpiak (pahtawina) ci in piakbeh nei zo leng ih khua ah Sia semnuam hong tam di a, tute lak pan Sia hoih Sia minthang ih teel thei di hi. Sia hoih neih peuh leng damdam in Sangnaupang te hong pil hong ciim di in ka lam en hi. (Hih bang ka at na in tu laitak aa Sia te gina kei, siam kei cihna hi lo a, ih Sia te a siamzawk/picingzawk semsem na di in pahtawi in mapanpih di cihnopna hi zaw hi.)

2) Kalay – Saizang Direct Motor

Tun hunciang in, ih khua ah sumbawl leh sum buk nei hong tam mahmah ta in, van zong kawlpi pan kila hi. Sumbawl/buk te in Kawlpi pan van la in Khua dong motor hong bupsap ciang un ih khua ah nipi khat in nihvei thumvei phialbang motorpi (a diakdiak in Manlong) hong lut hi. Ei khualzin mawkmawk te bang motor bupsap khua alut ni tuak le hang (leitawhtan pan kum in lamsiauh kulnawnlo ahihman in) tampi noptuamtuam mahmah hi. Tu ban ah Tedim gam ah Saizang Khua bek ah Manlong lut ci in ki angtang mahmah hi. (Aman nambel thei keng! Tedimgam or (Zogambup phial) ah township level ahilo village level ah Manlong luttheihna khua Saizang bek om ki ci liang hi.)

Kei ngaihsutna mawkmawk khat ah nipi khat in khua ah motor nihvei thumvei alut veve Sumbawl te in motor te leh gate a-te tawh kihocianna nei in, nipikhat sung ah tuni tuni in Saizang ah motor lut di ci-in ki ciang tan leh dik mahmah di hi. Cihnopna ah nipikhat in (Gentehna Monday, Wednesday leh Saturday) ni in Sumbuuk ten avan uh hong nawn hen la Kalay – Saizang direct motor om ki ci leh khualzin gamvak te adi in lem mahmah kaan di hi. Tu hi leh ei khua bek hilo khuakiim khuapaam (gungaal lamte) na ngawn in Saizang motor om ni geel in khual ki zin di hi cih ka lamen hi. (Tuh hileh Tedimgam ah Kalay pan Direct motor tun/om na khua ih suak di hi.)


Hi thei leh bel ih khua ah mihau tampi hong om in, motor nei hong tam leh bel Kalay – Saizang, Saizang – Kalay direct mawtaw hong om leh hoih zaw kan lai di hi.


3) Sialtang Khuaphelep Mei Vai


Abeisa kum thum kum li akipan ih khua ah Sialtang Khuaphelep Mei ngah nadi ki lunggulh in ki hanciam mahmah hi. Tampi tak zong ih sem khin a, ih seplaidi zong tampi takmah om lai hi. Ahizong in abei di pen teng 700 val bang ahihman in ei guak tha tawh ih ding/zo zo kei di a huhna tuamtuam (adiakdaik in gamdang huhna) ih zon loh phamawh hi. Hihbang in gamdang huhna ngetna di in Project Proposal hoih mahmah khat ih at/neih loh phamawh hi. Tuni ciang dong Project Proposal gina ih nei kei a, a om sunsun zong kawllai tawh ki at in zong picing tak lo hi.


Kei ngaihsutna ah Meitawh kisai Project Proposal at siam te ki zong/kan hen la ih khua ah sam in Manglai in hoihtak at sak in cial le hang cih ka lunggulh mahmah ingh. Project Proposal nei khin peuh leng huhna ngettheihna mun om kawikawi ahihman in tumun te ah huhna ngen leng ngah di in ka lamen hi. Tuban ah ka thuzaak khat in, kumpi ten kwt 50 vaal udk,fxludk,fx hihkhuan pia lo cih thu omtuak in, ei a zong kwt 87 bang ahih teh kwt 50 in ih at kul di hi. (Tu laitak in Khua hausa ten zong teng 700 tang in teng 300 kiim bang bek abei thei di munthak (mei lak nadi mun) khat muh tuak hi. Teng 300 bang tawh ki ngah di ahi phial zong Project Proposal at siam te mah sam in at sak pah leng hoih di hi.)

Ngimna, Sepna, Bawlna te tangtung in ih khua ah khuaphelep mei ih ngah ciang in zong hoihna leh siatna tampi mah hong om to lai di ahihman in tute adi in zong ki ging kholh di hong ki sam di hi. Gentehna in Mei bang noptak in ki ngah hi leh meitawh nasepna tuamtuam te tangzai tak in ki sem thei in khangto tuamtuam mahmah napi di hang in, alang lam ah TV, Video etna tungtawn pan in khangno te in ahoihlo lam a media/cultural influence a om loh na di zong ki dop huai kha di hi.

Thukhupna,

Hih atung thu te pen kei ngaihsutna ka genna hi aa, hih sang ahoih zaw leh alemzaw ngaihsutna leh geelna te kaikhawm in kikup di ka deihna hi zaw hi.
Khua khantohna di ih sep ciang in lungkituak tak in, ih sepkhop kul a, ki lungtuakna a om kei leh ma pangkhawm in sepkhop di haksa kha di hi. Ki lungtuakna di in ih ngaihsutna te ki kup phot hong kul di a, tuh tungtawn in ih ki lungtuak penpen sep di hi. Banghang hiam cih leh khat guak nasepna tawh bang mah ki zo lo di a, ki lungtuakna a om kei leh haksatna ih tuak ciang khat leh khat ki thapiakna om lo di hi.
Akua mapeuh ateel siam di in kong lamen a, ateel siam di in zong Topa’n thupha hong pia ta hen.
 
Posted by Augustine Tual Sian Piang on March 9, 2010

Leitung ah mi namkhat om hi.

Amau tawh ih omkhop hun in anlim mehlim nono hong huan sak in, nitak ih ciah hak leh zong an nong na siah uh hi. Khuadam hun ciang puantungsilh hong silh sak in, nisa lak ah ih vak ciang lukhu khuk di hong gen uh hi. Apua ih pai ciang lung himawh in hoihtak kidop di hong vaikhak uh hi. Tubang a hong genna te khat veivei ciang bengngong ih sa a, ahi zong in ih lungsim sung ah ih lungdam gieugiau hi. Sum ih kisap ciang in ih ngen ziauziau lel a, ih nget ciang zong sumzonna haksatzia leh sum manphatna te phun kawmkhawm in hong gen napi-un hong pia veve uh hi. Tua te pen NU leh PA ki ci hi.

AugustinePiang

Leitung ah mi namkhat om hi.

Amaute in a tate mah in hong ngaihsun uh a, asia apha khen teel theih na di pilna hong pia uh hi. Thu leh la atheih khempeuh uh hong hawm in,
deihsakna tak tawh lai hong hilh uh hi. Zuihdi thukhun te tawh hong uk
uh a, khat veivei hong tai in hong sat thei zeel uh hi. Tua in mihoih
migina hong suahsak nop man a hi hi. Tua te pen Sia/Saya ki ci hi.


Leitung ah mi namkhat om hi.

Khatveivei amau tawh kam ki nial in ih ki tawng thei zeel hi. Ih ngah di moh te hong sut in hong neek sak uh a, ih Nu ih Pa te kiang ah zong hong khia
thei zeel uh hi. Ahizong in amaute in midang te sang hong it zaw veve
uh a, akisap leh ei lam ah hongpang veve uh hi. Tua te in Sanggam/Laizom ki ci hi.


Leitung ah mi namkhat om hi.


Amah tawh ki mu kei leng ih phawk mahmah a, ih ki muh ciang in zong ih gen di ih thei kei zeel hi. Zan ih mu thei lo in hong bawl a, ih mang sung na ngawn ah ih mu thei zeel hi. Leitung ah ih it pen te hi a, zong ih dawm mahmah hi. Tua in Lawmngaih/Ngaihno ki ci hi.


Leitung ah mi namkhat om hi.

Amau te in mi hong theih pihloh ih thusim teng thei in, ih ki sap hun ciang hong huh thei uh hi. Ih thanem ciang hong hehnem uh a, ih sunmang te lungduai tak in hong ngaih sak uh hi. Khat veivei nop ih sak hunciang ih mangngilh thei zeel a, ahizong in ih lungkham hun ciang ih gen khempeuh lungduai tak in hong ngaih sak in tha hong pia uh hi. Amau tawh ih om khop hun leh ki zopna te pen ih lawmngaih te sang zong sauvei zaw thei hi. Tua te pen Lawm ki ci hi.



Leitung ah mi namkhat om hi.

Nu leh Pa te anglum sung pan khang khia in, Siate thu hilhna tawh asia leh apha khensat thei hi. Sanggam u leh nau te tawh ki it ki pumkhat a, lawmngaih te banzaal nuai pan in itna man zong thei hi. Lawm leh gual te huhna tawh nuntakna di leh khantohna di zong thei hi. Amau (Nu leh Pa, Sia, Sanggam u leh nau, lawm leh gual) te in ih nuntak na sung ah lengna bang in hong pai in hong ciahsan zeel uh hi. Ahizong in amau hang in pilna leh teina tampi ih ngah a, ih nuntakna zong hong pi cing tuam hi. Ahi zong in amau te tung ah lungdam koh di ih mangngilh kha zeelzeel hi. Tua mi pen Nang mahmah na hi hi.

 
Posted by CS. Dal on Feb 3, 2010
Mang pau in Globalisation a cih leitung bup gam khat bang in suak ta tak in sum zon, van lei theih na, ut na mun pepeuh ah suak ta tak in teng in na sep theih na cih bul phuh pen America gam pan hong ki pan khia ma sa hi. Pawl khat te in American dan (Americanisation) bang ci liang uh hi. Hi bang in suak ta tak in ki zop ki kawm na, sum lei sum zuak na, leh na sep na te pen a bei sa hun lam in ei Asia gam te leh gam khang to nai lo te pawl in dik sa het lo in ki tha pia lo hi. Bang hang hiam cih leh ei gam sung thu le la te hong van nop man leh hong nawng kai sak nop man hi ci in ki mu zaw hi. A suak ta gam a hi, ni tum na gam lian pi te in a hih leh tha pia in a hih zawh nang han ciam uhhi. geeltui

A hi zong kum 2000 khit a ki pan ni tum na lam gam lian te muh na damdam in hong ki khel pian ta hi. Economic lam ah mipil leh a ki zahtak mahmah a hi Professor Paul Samuelson in hih bang in suak ta tak in na sep theih na, gam khat leh khat ki kawm na pen USA gam a ding in hoih lo zaw hi. USA gam mi te a ding in sup na piang sak zaw hi ci in gen hi. A hang in mun dang gam dang tuam tuam pan USA ah na sem ding in mi tampi tak ki pai a, a gam mi te na sep na mun te ah kha sum tawm zaw tawh sem a hih man in, inn teek US gam mi te a ding na sep pen tawm sak tuam hi. Prof Paul Samuelson pen a tung lam in suakta tak in sum zon na pen a tha pia mahmah mi khat hi.

Tua ban ah company lian pipi te in, US gam sung ah company koih in van a bawl uh sang gam khang to thak a hi India, Sen gam cih te bang ah company koih in van bawl le uh sum tawm bei zaw lai hi. Tua a hih man in company tampi tak US gam sung lian sang in mun dang gam dang ah company te koih zaw a hih man in, US gam mi te na sep tawm sak tuam hi. Hi bang teng tawh suak ta tak in nasep theih na, sum zuak theih na, khualzin theih na pen a deih a tam mah bang in a deih lo zong tam mahmah hi.


Tu ma kum 2007 ni tum na gam lam ah sum le paai hamsat na lian pi hong tung ciang, hih globalisation hang hi a ci pawl khat zong om hi. Tua hi a, economic lam mipil pawl khat te in, hih globalisation a deih a hi, ni tum na gam lian te in sup lawh zaw in ni suah na gam te in ham phat na ngah zaw hi ci in gen uh hi. A pha deuh in India leh Sen in phat tuam na ngah pen hi ci uh hi. Sen gam ah company tam pi tak om in mipi te zong nasep ding tampi tak hong nei tuam uh hi. Sen kum pi in zong khauh tak in sum zuak na leh na sep na te uk a hih man in a khan toh na te uh kip zaw hi a ci zong pawl khat om leu leu hi.


Switzerland gam tung lam a hi Davos a cih na khua ah leitung mihau leh makai pi teng kum sim January kha sim in kum cin ki khop na nei den uhhi. Tua pen mang pau in Davos World Economic Forum ci uhhi. Tu kum a ki muh na ah, a pha deuh in a bei sa kum 2007-2008 ki kal sum hamsat na leh na sep ham sat na vai a bul pi in ki kum uh hi. Tua ban ah globalisation vai zong ki lim kup mahmah uh hi. Suak ta tak in gam gi om lo in nasem, sum bawl, khualzin na te pen ni dang zah in sep huai maw sep huai lo cih te phial zong ki kum hi. A ki leh bulh in ni dang in globalisation a deih het lo a hi, Sen gam te pawl globalisation pen tha pia kik zaw sawp uh hi ci hi. Bang hang hiam cih leh Sen te tu ni hi zah in a khan toh theih na uh pen gam dang mi hau tampi tak in a mau gam ah sum a va bawl man leh a mau gam a ki bawl puan leh set van tuamtuam te suak ta tak in gam dang mun dang ah a zuak theih man uh a hih man hi.


Thu khat ah 2007-2008 ki kal sum ham sat sung in Sen gam bang in tua zah in ham sat na thuak khol lo a hih man in, Sen te ki uk zia zong tu hun kum za lom 21 a ding in a hoih zaw hi phial hiam ci uh hi. A hi zong mi mal suah tat na leh company te kumpi uk na om lo in suak ta tak in na sep theih na, sum zon theih na kan a hoih zaw ding tu ni ciang ki mu nai lo hi. Tua a hih man in, suah ta tak in sum zon na, na sep na leh khual zin na te a tha hat kik theih na ding leh sum leh paai ham sat na te mai lam ah a tuak khak non loh na ding koi ci kal suan ding cih a han ciam san mahmah lai tak hi.


Et kak: How the bottom fell out of 'old' Davos by Gideon Rachman (Financial Times) leh Globalisation and its critics by Clive Crook (deputy editor of the Economist)
 
Posted by CS. Dal on January 12, 2010
Zu kham bangin khat vei tuk suk kik leuleu. Bang zah vei tuk/puk khin cih sim zo nawn lo. Tho to pai ding hanciam kik veve sam. A hi zong lam et na tam nei tuan sam lo. Khua mial lua lampi ding mu thei mahmah lo. Kal nih khawng a hoi phei leh sing khat sui kha in tuk suk leuleu. Heh bang suak, bang hang heh cih lah, heh na ding bel om thei lo. Kam sia cih ding a lah cih theih lian ding hi tuan sam lo. Tawm vei sung bang leilak ah a tuk na mun ah lum suak. Kam sia mah sing maw kei pha deuh ci in a mah leh amah kha siat bang hong suak. geeltui

Bangbang hi ta leh thoh loh pha mawh. Hi ci om suak mawk leng bang ci ding cih thei lo cih ngaih sut na tawh khat vei hong tho leu leu. Hong pai thei sam, a hi zong koi lam pai, koi lai mun tung cih zong tel mel lo, pai phei luamluam thei sam. Kal sawm nih bang hong hoi phei dang dang, zukham pai thei lo bang in. A pai suak thei ding in ki ngaih sun. A sawt lo in a taklam khe in lei nip khat hong sik kha, a vei lam khe la kik man nawn lo in, kal hong suan suak kha ahih man in kua hawm sung khat ah hong kia suk mawk. Sing khuah maw suang tum maw thei lo, a lu a khe leh a pum pi te tat suk kha gawp, na sa lua. Liam gawp leh kilawm, si luang maw thei lo, mu thei lo. Na sa lua. Kap ding lah hi lian sam lo, a mah guak, tangval pi to,ci kik sam. Zong tuah sia na lawmlawm mah ee.

Cih na ding thei lo, guam pan koi ci kah toh ding cih lah thei lo, bang mah mu thei tuan lo. Khat khit khat tuah sia toto maw. Tun guam sung khat ah tung ta. Kam siat ciang a vek in tuahsia gai cih dan tawh kibang. Tha tang zong nei nawn lo, gilkial tawh bang tawh. Khat vei ngaih sun pha lai, bang hang zong pai khia peuh mah se kai hia le, inn ah om hit hiat ta hoh leng. Hi zah liang in gen theih thuaksam lo ding hi veng. Tu bang hun hi leh lupna tung ah nuam tak in mangman thei mah ding hiveng ci in, nidang aa inn ah a om lai thu te bang ngaihsun man zezen. Nidang a hanciam na te, gualzawh na te leh, lungtup na te bang hi mawk? Khuavak ngak in guam sung ah nat leh sat teng tawh lumsuak mai ning ci in, a ngaihsut laitak.


A sawt het lo in, huih hong nung hiauhiau. Hong hat tetek pian, a muh theih lian loh hang, vantung ah zong meivom te leng ziahziah leh ki lawm. Khua dam sa semsem. A sawt het lo in, van hong ging ziahziah leh, guah mal khat mal nih hong zu suk. Nu vaw lai lai aw, thuak zo nawn di kai hiam oo, thuah lah khin peuh mah ingei, a si lo bek hi ing ei. Sialpi guah thuak in thuak. Akno tui kia ci ding maw, zusa no vok an kuang ah kia ci ding maw. Gial hong kia ziahziah, a lung tang tung khawng hong kha suk. Kek kia. Huih pi nung. Leitung ah apiang thei, a hi thei na khem peuh in a mah a ding in a sia pen abawl tawh kibang liang.


A kim a pam ah gamsa te ham in, tau ziahziah. A om na gammang tulak khat a hih lam telpan. Lai lai mawk aw ei. Sahang, sapi gil kial te hong pai leh, a an ding un, em sa kai ve maw cih teng tawh, bang mah lam et na om loh na lak pan, lungkiat na hell aa kiat bang lian. Hell sung tung leng nop tuak zaw phial leh ki lawm.


Cik ciang dong huih pi leh guah hong zu lai ding, khua vak mu kha ding maw. Nungta lai ding maw, hih lai mun ah sisuak ding cih zong ngaihsun zo nawn lo, khua dam sa lua ling keuhkeuh. A nat na teng zong phawk na ding tha tang nei zo nawn lo. A mit hong gau gawp. A sawt lo in, bang mah za nawn lo. Khuamial sung pan khim leh dai in a mah hong tuam cip suk khin ta.
 
Yangon bus tung tuan dan
Bang mah thei lo di hong sa maw

Yangon tungcil lawmte khat amel theih te'n hong hawh hen ci'n sam. Mawtaw nambat (50) te hong tuang le cin mikhat (50) hi ding ci'n zong na kivaikhak. Amah zong ciamteh pah khinkhian in, amel theih te kiang va tung gimgam thei.


Kimuang pian pah simsim hi vem cin, khatvei amah guak khuasung vak ding ci-in azintunna pan ding khia. Bus stop ah bus te khat khit khat hong khawl, tuang nai mahmah lo in ngak niloh phot. Atawpna-ah bus nambat (39) te hong pai ciang tuang to khengkhang in, mawtaw nungzuipa sum (50) pia pah lian.


Mawtaw nungzuipa in, "Sia, koi pai di," acih leh
Amah zong khuadak kawm in, "khuasung ah," ci'n dawng kik.
Mawtaw nungzuipa in, "Sia aw, khuasung hi leh, mikhat (100) hi," acih kik a leh, lawmpa zong mawtaw nungzuipa sal pah gega in,
"Heh, mawkmawk, khamtungmi ci'n bang mah thei lo di hong sa maw, na mawtaw uh nambat (39) ahi na. Kei kong piak (50) zong (11) nong khiat kik di uh hi zaw lai."

Koi pai di

Lawmte khat mah, amah bel Yangon atungcil hi kei in, alungsim sang akam amanglang zaw khat hi. Yangon ah bus sap piak ciangin anungzui te'n ih tuak nading hong dong thei hi. Tu tek ciang sum piak thuah lai ding akisap leh, piathuah in, khiat kik ding ahih leh hong khiat kik pah cih bang dan hi.


Tua leh khatvei lawmpa zong Mya Lan(??????) Bus stop a, alawm te Sai Sisters Beauty Saloon(Sam met sai) ah hawh ding ci'n vak khia. Bus tung tuang to in bus-sap apiak leh, mawtaw nungzuipa in, "Sia, koi pai di" ci pah,

Lawmpa zong khuadak kawm pheuphiausa in, "Sai Sisters" ci kik vat seisai. Angaihsut kik teh ka tuah nading bus stop hong dong hi zaw tah ci'n a leh-et kik a leh, mawtaw nungzuipa zong buai pian zek hi vem cin, anunglam na tai khin bilbel.


46

Tu tung bel ngaknu khat hi leuleu. Amah bel agol khit ciang a Yangon atung pawl hi in, kawlpau zong siam tak pha nai lo. Lawmte cih dan leh "a tan pi"(?????) lo cih zawk ding khat hi.


Khatvei(khatvei bek maw, nih vei maw tel keng) Khuasung pan ciah. Atuah nading pen North Dagon lam a, 46 bus stop. Ni dang khawng in bel kawlpau asiam loh hang midang atuah zong om lel in, atuah nading amah gen kul sap lo. Tua na ciang bel atuak dang ding lah hong om amahmah lo. A bus tuan lah mawtaw dang khat tawh kidelh in hatpai simsim. Mawtaw nungzuipa in lah (46) ah tuak ding omna hong ci ngei mahmah lo. Atuah nading lah tung dekdek. Atawpna ciang amah zong piang nawn kei ci'n ding khia. Zakta pipi mah in,

"le se chaung(46) pa de( -?????????????????)" acih leh
mawtaw hawlpa zong kilat liang in, a brake ong tuan vat ci liang hi.


Cimphawng nuih nadi ci a, aki phuaktawm hi in, kibatpih i om leh hong maisak vow.

Ciamnuih leh Cihtak

12/29/2012

 
Gamthu(Politics) cih bang hiam

Tapa:
"Pa, gamthu(politics) i cih pen bang ai hia?"

Apa zong atapa telsiam baih pen dingin koi ci gen ding cih hong ngaihsun hi.

Pa:"Gamthu cih pen, ei innkuan tawh kibang hi. Kei innsung sumzongpa kahih manin, sum/vanzian nei(capitalism). Na nu pen innsung thuvanpi, vaihawm ahih manin amah pen gam-uk kumpi(government>. Nang ading leh nang kitangsap nading om alung himawh den in hong sepsak den kahih manun, nang pen mipite(the people). Na nau pen neulai ahih manin amah pen mailam(the future). Naukemnu(nanny) pen ei adingin nasem ahih manin amah pen amah pen nasemmi(working class) cih tawh akibang hi."



Pa: "Kata aw, akitel dingin hong lem en ing, hong ngaihsun in la, nang ngaihsut dan, nang teldan hong gen kik in," ci-in gen hi.


Azan ciangin atapa zong thu angaihsut laitak anau hong kap ciangin a et leh, ektha in na buan neinai hi. Anu phong dingin anu le pa' lupna ah apai leh anu na lim ihmut lua kisa, na naksia dapdap hi. Naukemnu phong dingin apai leh, akong na kikhalh ahih manin phong thei lo hi. Kongkhak vang pan a etsim leh, apa le naukemnu na lumkhawm mawk uh hi.


Zingsang ciangin apa in atapa kiangah zanni in kong gen gamthu na telsiam thei na, hong gen kik in ci-in dong kik hi.


"Sum/vanzian neite in nasem mite tawh buai in anawngkaisak laitak un, gam-uk kumpite in bangmah awlmawh lo in, ihmutsan uh a, mipite deihna pen kithusimsak lo in, kinawlkhin a, gam mailam pen ek tawh kidim hi," ci-in atapa in dawng kik hi.



Gamthu nasemmi(Politician) cih koi cite hiam

Nidang lai in ah, nupa ahamkhinpian khat in tapa tangval khat nei uhhi. Nasep lah nei lo, utmel lah nei lo, nasepding lah gel ngei mel lo in inn-ah omom ahih manin, alungkham mahmah uh hi. Nikhatni ciangin tua nupa tegel in atapa' lungsim theinuam ahih manun hong ze-et uhhi.


Sum 1000, Laisiangtho bukhat le zuthol khat innlim tokhum tungah koih uh hi. Amaugel pen innsung munkhat ah bu in, ensim uh hi. Aze-etna ah sum 1000 alak leh sumbawlmi suak ding; Laisiangtho bu alak leh Pasian nasemmi suak ding; zuthol alak leh zudawn in vakthap ding ci-in ngaihsun uhhi.


Tua zawh asawt het lo in, atapa inn-ah hong ciah takpi hi. Innsung hong lut in innsung ah kuamah omlo hi. Anu le pa geelsa mah bangin, tokhom tungah sum hong mu takpi hi. Sum 1000 pen hong la in, khuavak ah hoih maw, hoih lo hong sittel khitteh, a ip sungah hong guangsuk hi. Agei a et leh, Laisiangtho bukhat mu leuleu hi. Laisiangtho bu la in, munkhat hong sim phot hi. Tua khit ciang agei-ah zuthawl khat a om pen hong la ziau in, ama innkhansung lam avekin tawi khawm in, hong lutsan suak hi.


Tua laitak munkhat pen ensim apa in, "Kalai sai, mawk peuhmah, ka upmawh sang suksia zaw lai hilo maw, i tapa gamthu nasem(politician)suak ding hilo maw," ci-in lungkham lua kisa in, azi kiangah hong gen hi.