Saizang khua pen Tedim khuapi leitawlam a om khuapi khat hi. Tedim khuapi tawh Tai (7)(miles) bang kilamna hi. Geographical coordinates tawh gen leng 23° 18' 0" North leh, 93° 39' 0" East te kituahna ah om in, Tuipi maitang pan (Sea level) Pi 3000 sang hi. Tedim Township sung a om khua teng lak pan khualian khat in kihel a, 2009 kum in inn (420) val, pasal (1385) le numei (1455), milip avekipi (2840) teengna khuapi khat hi. Saizang khuapi leilulam-ah Phaileng, Sezang le Tedim khua-te, leitawlam-ah Mualbem le Vangteh khua-te om uhhi. Saizang khuapi nisuahnalam-ah Dimpi le Suangpi khua-te, nitumnalam-ah Paakzang le Kaptel khua-te om uhhi.
Kizopna
Saizang le Leitawhtan(Tedim) kikal tuuk le khal in mawtawpi pai theih ding lampi khat nei a, Tedim-Kalaymyo (Kawlpi) mawtaw lampi tawh pailet suak thei hi. 1944 kum pawl a Mikang kumpi te ziksa Tedim-Saizang-Mualbem lampi pen akipuah toto hi. Saizang khuapi pan Ngatan lei kantan in Mualbeem khua tawh mawtawneu(jeep) paitheihna lampi in kihongzo lai bek a, khuakhal sung bek in kizang thei hi. Hih lampi tawh akizom in Meitei gun pen Liivei lei pan kantan khit ciangin Paakzang, Heilei khua te dong mawtaw lampi pailet suak hi. Saizang-Vangteh lampi zong geelna kinei a, Saizang khuapi pan Sialtang lui, Innkhang lei kikal mawtawneu paitheina lampi 70% bang kizik khin hi. Saizang khuapi leh Kaptel khua kikal pen Mikang kumpi hun, Galpi nihna(WW II) lai in, Kaptel lei dong mawtawneu pai nading lampi aki bawlkhit hangin, kipuah kik zo nawn lo hi. 1995 kum Pu Zel Za Langh Hausak lai in kumpi tung pan huhna tawh Saizang-Tedim kikal mawtaw lamthak kizong thuah hi. Tua kum mah in mawtawneu(jeep) pai theihna lampi in kihong zo hi.
2005 kum in khua-nu khua-pa hanciamna tawh kumpi tung pan in auto telephone line khat kingah hi. Exchange zumpi khat dingsak in khuasung mun 30 val ah kikhenkhia kik hi. 2009 kum in Hausa pawl hanciamna tawh kumpi tung pan Sub-Post Office(Laito zum) hon theihna ngah hi. Oct 13, 2009 ni-in Laito zum honpawi nopcitakin kibawl hi.
Galpi nihna hunlai in Saizang khuapi pan leitawlam tai (4)na om Ngalzang kicihna pen Mikang kumpi in vangleng tual in zang ngei hi. Khamtunggam(Chin) sung a vangleng tual akibawl theih nading mun atam het lo lak pan khat in kihel hi.
Pilna
Saizang khuapi pilna lam tawh kisai amasa penpen Zolai sang(Anglovenacular 4th Standard School) khat June 1, 1941 ni-in kihong hi. Burma Socialist Program Party(BSPP) hun sung July 10, 1977 ni-in tan (8) ciang kahtheihna Sang(Basic Education Middle School) khat kingah leuleu hi. Tu in Saizang khuapi-ah Tan (8) ciang kahtheihna sang khat, 1986 kum a akingah Tan (4) ciang kahtheihna sang khat, avekpi in kumpi sang (2) om hi. Tua ban-ah sangkah thei nai lo naupangte adingin Ciimnuai Development Center, Saizang innpi le St. Joseph Convent-te ah naukepna le naupang pattahna sang(Pre-school)te kihong hi.
Cidamna
1971 kum in Sub-Health Center kumpi tung pan kingah a, tangpi cidamna nading in nausuak khutsiam(mid-wife)khat zong hong koihsak pah hi. Tuma in Saizang Catholic Pawlpi deihsakna tawh 1956 kum a kipan in St.Joseph Convent a om nungaksiangtho te'n kua mah deidan lo in cina lunate hong bawl hong khoi uh hi. Zato inn ding singinn khat 1995 kum in kilam a, 2002 kum ciangin taihinn hoih mahmah khat in kikhan zo hi.
Nidang lai pek in Khuasung a om lui tuinak teng in Saizang khuabup neek le dawn ding hon cing zolo hi. Feb 15, 1927 ni-in Pu Pum Tual le PU Thawng Za Kham-te hanciamna tawh Phaileng khua le Saizang khua kikal Zozang pan tui kila hi. Tui akilak masakpen in kiciamteh hi. Ahizong kithuthuah lohna tuamtuam tawh kipuah zo nawn lo in, mangthang kik hi. Tua khit ciangin zong Vatuinak pan tuilak ding kipan ngei napi', kizom suak zo tuam lo hi. 1947 khit ciangin Zalui(Tedim) tuilakna a kizang siktuizawn-te pawlkhat kingah hi. Tua teng kitawphah in tangpi tangta hanciamna tawh Aug 12, 1950 ni-in Zozang tui kila a, Mualtung le Singzang veeng teng nuamtakin kizang zo hi. 1980 khit pawl in Tedim gamsung ah UNICEF huhna hong tung a, khuasung vaihawm maikai-te hanciamna tawh 1983 kum in Zawmtui kila hi. Inn kibehlapna le tuinaak kipuahzawh lohna tuamtuam tawh hong kicing zo nawn lo leuleu a, 2005 kum in gamdang huhna tawh Lamzang khuakhung Kengtang tuinaak pan tui kila thuah leuleu hi.
Biakna
Saizang khuapi ah Christian upna pen 1920 khit pawl in hong tung a, tangkhua ahih mah bangin atuma in pupa ngeina Dawi biakna leh Laipian Pau Cin Hau upna te na sang uh hi. Tu in Saizang khuapi ah Roman Catholic, Tuiphum(ABM), E.B.C, Siangsawn (Pau Cin Hau), Full Gospel, A.G, Z.B.C, S.D.A leh Buddhist cih bangin biakna pawlpi (9) om hi. Tua teng lak panin RC tampen a, 65% bang pha hi.
Ki-ukna
Kawlgam Suahtakna ngah zawh Hausa seem ngei teng
1. Pu Thawng Za Khup | 1928 - 1951 | (Sukte) |
2. Pu Gen Pum | 1951 - 1956 | (Hatlangh) |
3. Pu Thawng Za Khup | 1956 - 1961 | (Sukte) |
4. Pu Gen Pum | 1961 - 1966 | (Hatlangh) |
5. Pu Khan Nenh Pau | 1966 - 1972 | (Gualnam) |
6. Pu Song Cin Pau | 1972 - 1974 | (Songput) |
7. Pu Vungh Za Kham | 1974 - 1981 | (Munsuang) |
8. Pu Song Cin Pau | 1981 - 1985 | (Songput) |
9. Pu Hen Pau | 1985 - 1988 | (Gualnam) |
10. Pu Vai Kho Thang | 1988 - 1989 | (Songput) |
11. Pu Zam Do Lian | 1989 - 1991 | (Tawmging) |
12. Pu Langh Khan Thang | 1991 - 1994 | (Tawmging) |
13. Pu Zel Za Langh | 1994 - 1996 | (Gualnam) |
14. Pu Suan Kam | 1997 - 1998 | (Gualnam) |
15. Pa Lian Kho Thang | 1998 - 1999 | (Songput) |
16. Pa Gin Do Langh | 1999 - 2000 | (Tawmging) |
17. Pa Lian Kho Thang | 2000 - 2002 | (Songput) |
18. Pa Tual En Pau | 2002 - 2006 | (Songlam) |
19. Pa Suang Zam Thang | 2007 - | (Hatlangh) |
Etkak;
Saizang Tuiphum Pawlpi, Diamond Jubilee (2003)
Saizang khua tui lakna thu - Pa Awn Sian Pau; Saizang Tuiphum Pawlpi, Diamond Jubilee (2003)
Muanding Laitai (Lom 2, Hawm 3); July-September 2008
Muanding Laitai (Lom 3, Hawm 3); July-September 2009
Muanding Laitai (Lom 3, Hawm 4); October - December 2010