Contents 1. Hong Tuncilna 2. Khaici masa 3. Pawlpi kipatna 4. Siampi masa leh hamsatna tuamtuam 5. Biakinnpi leh St. Joseph convent 6. Pahtawina |
|
Hong tuncilna
1939 kum sungin khamtung gam-ah Topa Zeisu hong gupna thu puak dingin Mandalay pan sawltak Siampi Fr. Falein leh Fr. Maineir tegel hong pai to uh hi. Kawlpi pan Tedim, Tonzang teng ah va pai uh a, Tonzang pan aciah kik ciangin Saizang khua hong nawk in, Ukpi Pu Thawng Za Khup’ phalna tawh amah innpi-ah Pasian thu genna nei uh hi. Amau thugen teng zong Pu Thawng Za Khup in zokam in gen kha kik hi.
Khaici masa
Tua hun laitak in Pu Neng Zam in Tedim Laito-ah naseem in om a, biakna thu zong akan kawikawi hi. Tuiphum Pawlpi te’n zu taang ahih main Pawlpi Siate kiangah tua thu ava dot ciangin, “Psian in zu neek ding khaam lo hi. Zatsiam ding kisam hi. Meigit zat ih siam leh an neekna ih siam kei leh, inn leh lo supna hi. Zu zong kiim khat adingin zatui hi napi kimkhat adingin gu hi. Cidamna a aneite in zu tawmtawm ne ding a, anei lo te’n tang leh hoih zaw hi” ana cih ciangin Pu Neng Zam in hih biakna pen mi khempeuh zuih theih ding hi ci-in amin napia pah a, Saizang khuap pan amah bek Catholic a na tangsuah hi.
Pawlpi kipatna
Pu Song Cin Pau in zong Pu Thawng Za Khup inn a, biakna thu kigen azak a kipan lunglut pah hi. Tua bangin Pu Neng Zam Catholic suahna thu azak ciangin amah tawh kikum thei zel hi. Pu Neng Zam in zong asanggamte Pasian thu azakna leh amuhna genpih in zolbawl hi. 1942 kum ciangin Pu Neng Zam, Pu Song Cin Pau, Pu Theu Thang leh Pu Tun Lam te Pasian khuavaak mu uh a, Laitui khua a om Siampi Bilivet leh Sia Ba Maung sam dingin Pu Song Cin Pau paisak in, Saizang khua pan amau teng innli Catholic suah uh hi.
Siampi masa leh haksakna tuamtuam
Biakinn neih zawt mateng in Tuilang leh Lailui khua-ah nipi va tang thei zel uh a, 1946 ciangin thuzuimi inn 26 hong pha hi. Biakinn ding zong adung pi 36, avai 18 apha, atung lopa kikhuh in, thangkhau ippi-te tawk aki um khat kinei zo hi. Sual kidawh zolo ahih manin khuk dinna lei kom tengtang hi. Tua kum sung mah in Siampi Fr. Dixneuf Saizang hong tung a, thuzuimi zong khang semsem a, 1948 kum ciangin inn 60 kipha a, thuzuite leh siampipa hanciamna tawh biakinn thak hoih mahmah khat zong kinei zo hi.
Fr. Dixneuf om tung lai in tui neek ding hamsa lua mahmah, missa biakna azat ding na ngawn haksa hi. Tua hun laitak in Sia Thuam Khan Cin tangvalno laitak hi a, kum tampi sung siampipa tawh kithuah in, siampi nasep huh den hi. Saizang khua pen tangkhuapi khat ahih mah bangin biakna lui sung a omte simmawh mahmah uh a, Fr. Dixneuf hong om ciangin hong dai zaw deuh hi. Tu ma in Fr. Bilivet in “Biakinn ah thu na nget uh ciangin Pasian mah-ah thu ngen na hi uh hi. No khamtungmite thu na nget uh ciangin na niksing uh tawh kilawm lo hi. Kawl mite bangin niktuak teng leu cin kilawm hi,” acih ciangin numite in niktual ateng pah uh hi. Tua pen thuzui lote in zahpihna in “A tenniik in kam kei dung sun, Pupa khua mual ih suak ngam ciam maw” ci’n la na ngawn phuak uh hi. Tangval pawl khat in zong RC nungak peuh mah tawh teng thei lo di cih kamciamna sa aban uh hi. Tua ban-ah misi huhau in mitampi ngaihsut theih lo thukhat om hi. Biakna thak tungtawn in misi pen nithum val koih thei lo ding cih leh, misi leng sungah Kiphum ding cih thu hi.
Biakinnpi leh St. Joseph Convent
1954 kum ciangin Fr. Dixneuf Falam ah piang in akithuahpih Sia Thawng Khan Nang nusia hi. Asawt lo in Mualpi khua pan in Fr. Ruellen hong tung a, Sia Thawng Khan Nang tawh 1958 kum dong khuakiim khuapaam ah va zin kawikawi uh hi. Fr Ruellen hanciamna tawh khangno pattah nadingin St. Joseph nungak siangtho-te (4) hong tung hi. Amaute in khangnote leitung pilna leh Pasian thu akhan khop theih nang hong pantah uh hi. Bek tham lo in, khuasung mite cidam nading zong M.B.B.S zosa Mikang Sister khat in kua mah deidan lo in, aliam abai, kep leh khoi hong thuah lai hi. Hibangin hong picing semsem ciangin biakinn pen sanginn ding a, akizat theih ding ngimna tawh mun tuamtuam ah huhna ngen hi. Tua huhna leh pawlpi huhnate tawphah in 1959 kum in leisak tawh kibawl biakinn lianpi khat lam zo uh hi. April 10, 1959 ni-in biakinn thak honna kinei hi. Fr. Ruellen in sia Gin Lam kawlgambup thuhilhisia sinna muh ah 1956 kum in puak a, 1965 kum a kipan amah tawh naseem khawm pah hi.
Saizang' ta RC Siampi leh Nungak Siangtho suak teng