Saizang khuapi ah Christian upna pen 1920 khit pawl in hong tung a, tangkhua ahih mah bangin atuma in pupa ngeina Dawi biakna leh Laipian Pau Cin Hau upna te na sang uh hi. Kum 2000 a kipan in Saizang khuapi ah khanglui Dawi biakna bei hi.
Tu in Saizang khuapi ah Roman Catholic, Tuiphum (ABM), E.B.C, Siangsawn (Pau Cin Hau), Full Gospel, A.G, AZBC, S.D.A cih bangin biakna pawlpi (8) om hi. Tua teng lak panin RC tampen a, 65% bang pha hi.
Khanglui Pupa Ngeina (Dawi Biakna)
Saizang khua asat masa teng, ateeng masa teng in dawi na bia uh hi. Saizang khua bup tawh kisai in Khul or Keel-ip leh Tual khua biakna ci-in mun thupi nih biakpiakna in na nei uh hi.
Biakpiakna pen kumsim in khatvei ta nei hamtang hi. Khul (or) Keel-ip pen keeltal in khai/bia a, Tual pen vok tanei khin tawh kibia/khai hi. Khul or Keel-ip pen Pu Thawmte makaihna tawh kibia hi a, Saizang khua-ah akhai ding (abia ding) Pu Thawmte a teeng nawn loh a kipan biakpiakna kibawl nawn lo hi.
Tual (khua) biakna ahih leh khua sung mi khempeuh tawh akisai hi a, beh khat in munkhat tek ah biakpiakna nei ciat uh a, khuasung ah Tual biakna mun (7) bang om ngei hi. Pu Kai Phung in Saizang khua-ah Hausa asep laitak in, atapa Vial Pau gul tukin si a, khuazangin phu la dingin gul beng ngeingai uh hi. Gulpivom (khuasiam) that uh a, gualzawh in suangsaupi khat phut uh hi. Tua suang kiphutna pen Saizang khua cianlai cihna mun-ah om in, Gulmual zong kici a, Pu Kai Phung in Gulmual aphut khit a kipan khuazangbup in tua mun ah Tual biakna nei khawm uh hi. Hih Tual biakna pen khua sung a teeng mi khempeuh in cidamna, nopsakna angah theih nading leh mailam thupiang ding nget kholhna ahih manin biakpiakna a, abei khempeuh khuazangbup in kidong hi.
Hih Khuul leh Tual biakna te nidang in Dota kha in kibawl a, anung ciangin Dopi kha in kilbawl hi. Tual biakna hun pen Sialsawm zong kici hi. Hih sialsawm pen Zomi khempeuh in neikim lo biakpiakna khat hi.
Hih teng ban-ah sumtawng, innsungpi, pusa dawi, huan dawi cih bangin dawi minlawh tampi zong bangkua tek pan in na bia lai uh hi.
Saizang khua tuulpi seem ngei teng
Dawisa Siampu seem ngei teng
Laipian (Pau Cin Hau’ thu) hong tunna
Saizang khua ah Laipian thu 1915 kum pawl in hong tun hangin kizom suak zolo hi. Tua bang a om laitakin Pu Tuah Hau, Pu Lut Suang, Pu Cin Langh leh Pu Vial Za Thang, hih teng (4) in dawi biakna sungah ih om sangin a olzaw Pasian thu kanleng ci-in Pasian thukan dingin Thangzang khua Laisang Pu Zing Khai tung Pasian thuzuihzia dong dingin pai uh hi.
Pu Zing Khai in zong “Pasian thu zuihna pen manpha mahmah in vokno aknote tawh bia a phuisam nate omlo in kam guak tawh Pasian tungah paaina kizang hi,” na ci a, “Pasian paai nading Sanginn na lam un, na zawh ciang Sanginn hong ding leh innphiat dingin hong pai ning,” ci-in na vaikhak hi.
Acih mah bangin sanginn lamkhit ciangin Laisang Pu Zing Khai anungzui Pu Tual Za Langh leh Pu Vial Khan Do te tawh Saizang ah hong pai uh a, Marh 18, 1933 ni-in anuai-a teng innphiatsak hi.
Laipian Suak masa teng
- A. Pu Cin Langh (Munsuang)
- B. Pu Lut Suang (Vangaw)
- C. Pu Thang Za Suan (Thawmte)
- D. Pu Tuah Hau (Munsuang)
- E. Pu Vial Za Thang (Munsuang)
Laipian Pu Pau Cin Hau in ama khut nuai-a amah tawh Pasian thu asepkhoppih dingin gambup huam ahizong, gamkhen khawl ahizongin anuai-a bangin zamin na vawh hi.
1. Laimang2. Laito mang
3. Lai-at mang
4. Khawk Laisang
5. Khua laisang
Laisang seem ngei teng
Saizang khua Laisang dingin anuai-a teng in azomzom in na seem uh hi.
- 1. Laisang Pu Tuah Hau (1933 – 38)
- 2. Laisang Pu Vial Za Thang (1938-39)
- 3. Laisang Pu Lut Suang (1939-60)
- 4. Laisang Pu Vungh Khua Hau (1960-69)
- 5. Laisang Pu Cin Lian (1969 - )
Laisang Pu Lut Suang makaih hun ciangin inn leh mi kikhangto amahmah in inn 90 val bang kipha hi.
Paaina Sanginn
Laisang Pu Tuah Hau in amasa penpen paaina Sanginn ahuankhang zang-ah na lam uh hi. Laisang Pu Lut Suang hun ciang tua mun pan kituah in Khanpi vumnuai-ah lam hi. Hih akilamna mun pen Pu Luai Langh tung pan Pu Vung Kam in alei kik hi a, huankhang lam teng Pawlpi’n lei a, 1954 kum in Sanginn lam kizo hi.
Laisang Pu Cin Lian hun ciangin Pu Cin Za Vungh teenna aleitang leh inn Jan 31, 1983 ni-in lei a, tu mun ah kikhawm hi. Pawlpimi hong khantoh ciang kihawm thawh a 1996 kumin Pawlpi vaihawmna tawh Sanginnthak kilam kik hi.
Suahtaak Biakna Beltawng hong omna thu
Suahtaak biakna Beltawng a pianna in Laizang Pu Vungh Khua Hau sephun sung hi a, Phungpin in Pasian thu zuih nading agen pen pawlkhat in deih gen lua ahih manin kitelkhial in, upate in zong phungpi te’n tubang gen ahih leh Suahtaak biakna ci-in min phuak a, Beltawng tawh zom in 1963 kum sungin pawlpi khat a dingkhiat ding hong kipan hi. Ahizong upate ngaihsutna tawh 1969 kum dong kipawl theihtheih nadingin thu kigenpih hi. Khanglui hun abullet nuam te’n phungpi tawh kizop nading ngaihsun thei nawn lo ahih manin Oct 5, 1969 ni-in Suahtaak biakna Beltawng cih zopsuak ding thukimpih uh hi.
April 1998 sung Saizang khua Tuiphum Biakinn-ah akibawl crusade tungtawn in Yangon a om Nu Cing Lian Dim, USA a om Pa Lian Khan Mung-te panpihna tawh Sia Kham Suan Hang (Laitui) in Saizang khua-ah March 16, 1999 ni-in mission nasep hong pan hi. Biakinn neih masiah Pu Kham Suan Pau’ innnuai kisap in, mun tuamtuam pan panpih na leh pawlpi mite hanciamna tawh biakinn kilam a, May 5, 2006 ni-in Rev. Dr. Dam Suan Mung in biakinn honna hong neihsak hi. Tu in Saizang FGA pawlpi ah mi 228 val, innlip inn (30) val kipha hi. |